صفر تا صد هر آنچه باید در مورد دایره پنجم ها بدانید
مدت زمان مطالعه: 6 دقیقه
از زمانی که احساسات در انسان ایجاد شدند، ذائقه موسیقیایی وی نیز فعال شد و روز‌به‌روز رشد کرد. انسان سالیانی طولانی بدون استفاده از اصولی خاص، به ایجاد نواهای مختلف یا ساخت سازهای متفاوت می‌پرداخت و به‌صورت فی‌البداهه، قطعات موسیقی متنوعی را تولید می‌کرد. بعد از این‌که علم و دانسته‌های وی درمورد موسیقی افزایش پیدا کردند، تصمیم به ایجاد شاخه‌ای به‌نام تئوری موسیقی گرفت که تمامی اصول، قواعد، نظم و علائم مرتبط با موسیقی را در بر می‌گیرد. یکی از مباحثی که در شاخه تئوری موسیقی قرار گرفته و کاربرد زیادی نیز دارد، دایره پنجم ها است که در ادامه این مطلب از سایت مهآر، به معرفی و بررسی آن خواهیم پرداخت.
تعریف و کاربرد دایره پنجم ها
همان‌طور که گفته شد، در زمان‌های گذشته مهم‌ترین چیز گوش موسیقیایی بود و تمامی ساخته‌ها صرفا براساس گوش دادن و خلاقیت‌ها فردی و نامنسجم بودند؛ اما بعد از رشد و پیشرفت شاخه تئوری موسیقی، تکنیک‌ها، قواعد و ابزار‌هایی ابداع شدند که آهنگسازان می‌توانند با به‌کارگیری آن‌ها، فرآیند کار خود را بسیار سریع‌تر و آسان‌تر کنند؛ دایره پنجم ها نیز یکی از همین ابزارها است.
احتمالا این سوال هنگام ساخت یک قطعه موسیقی به ذهن شما نیز رسیده است که چگونه می‌توان آکورد بعدی را انتخاب کرد؟ به‌نحوی که با آکورد قبلی سازگار بوده و نوایی دلنشین را ایجاد کند؟ اینجا است که باید از دایره پنجم‌ها استفاده کنید.
دایره پنجم‌ها درواقع یکی از مهم‌ترین توالی‌های آکوردی است که تمامی سبک‌های موسیقی را پوشش داده و محدودیتی از لحاظ سبک برای آن وجود ندارد. این دایره یک نمودار است که به رابطه بین ۱۲ نت مختلف در گام کروماتیک پرداخته و آهنگسازان می‌توانند با استفاده از این نمودار، آکوردها را به بهترین شیوه ممکن کنار یکدیگر چیده و قطعه‌ای گوش‌نواز را تولید کنند.
نکته‌ای که در این میان وجود دارد، این است که دایره پنجم ها فقط یکی از بخش‌های پرکاربرد تئوری موسیقی بوده و برای این‌که یک فرد به مهارتی کافی در رشته آهنگسازی دست پیدا کند، لازم است که مطالب زیادی را فرا بگیرد. اگر شما نیز قصد دارید تا حرفه خود در زمینه آهنگسازی، میکس‌ومسترینگ و… را آغاز کنید، پیشنهاد می‌کنیم که به عضویت آکادمی موفق مهآر در بیایید.
یکی از عباراتی که شاید شما نیز آن را درکنار مسترینگ شنیده باشید، میکس است. بعضی از افراد به‌اشتباه این دو فرآیند را یکی می‌دانند؛ درصورتی که کاملا جدا هستند و به‌کارهای متفاوتی نیز می‌پردازند. بعد از آماده‌سازی موسیقی، فرآیند میکس فرامی‌رسد که در آن بخش‌های مختلف موسیقی مانند یک پازل، در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. به زبان ساده، صدای خواننده، سازها، اجزای تشکیل‌دهنده موسیقی و…، روی یکدیگر قرار داده می‌شوند تا قطعه نهایی تولید شود. چیزی که در میکس اهمیت دارد، تنظیم میزان صدای هرکدام از این بخش‌ها و اکولایزر شدن صداهای مختلف است.
بعد از مرحله میکس، نوبت به مسترینگ می‌رسد. در بخش مسترینگ همان‌طور که قبل‌تر نیز اشاره شد، تمامی فرکانس‌ها و صداهای مزاحم حذف یا تعدیل می‌شوند تا موسیقی نهایی در تمامی دستگاه‌های صوتی بتواند صدایی شفاف و دلنشین داشته باشد.
نکته‌ای که در این میان وجود دارد، این است که بسیاری از آهنگسازان معتقد هستند که فرآیند مسترینگ، از میکس پیچیده‌تر بوده و فردی که قصد انجام مسترینگ را دارد، علاوه‌بر داشتن تجهیزات مناسب، باید از مهارت خوبی نیز برخوردار بوده و از تکنولوژی‌های روز به‌بهترین شیوه ممکن استفاده کند. اینجا است که استفاده از پلاگین‌ها و نرم‌افزارهای مسترینگ اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
پیش نیاز کار با دایره پنجم ها
برای این‌که درک بهتری درمورد دایره پنجم ها داشته باشید، لازم است که آشنایی خوبی درمورد یک‌سری از مفاهیم موسیقی را به‌دست آورید. دو تا از این مفاهیم، گام و فواصل در موسیقی هستند که در ادامه هردو را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
گام در موسیقی
گام در موسیقی به توالی چندین نت گفته می‌شود که به ترتیب هستند و مجموعه گستره صوتی که پوشش می‌دهند، با یک اکتاو برابری می‌کند. یکی از نکاتی که درمورد گام باید درنظر داشته باشید، این است که گام می‌تواند صعودی یا نزولی باشد؛ بدین معنا که ترتیب نت‌ها در گام به‌صورت بالارونده باشد یا به‌صورت پایین‌رونده.
محبوب‌ترین گام‌هایی که بسیاری از آهنگ‌ها طبق آن‌ها ساخته می‌شوند، گام‌های ماژور و مینور هستند. یکی از نکاتی که درمورد تمامی گام‌ها وجود دارد، این است که برای حفظ توالی، بعضی از نت‌ها به‌وسیله دیز یا بمل نواخته می‌شوند. بدین معنا که نیم پرده بالا یا پایین‌تر هستند. یکی از کاربردهای دایره پنجم ها نیز همین بوده و نشان می‌دهد که در هر گام، کدام‌یک از نت‌ها باید به‌وسیله دیز یا بمل نواخته شوند.
فواصل در موسیقی
فاصله در موسیقی درواقع به اختلاف فرکانس بین دو نت اشاره دارد. این اختلاف فرکانس به آکوردها نیز تعمیم داده می‌شود و می‌توان برای آن‌ها هم فاصله تعیین کرد. دایره پنجم ها تمامی فواصل بین آکوردها و نت‌ها را مشخص کرده و آهنگساز می‌توان به راحت‌ترین شکل ممکن از این اطلاعات بهره بگیرد.
نحوه کار با دایره پنجم ها
برای این‌که بتوانید به‌وسیله دایره پنجم ها یک قطعه گوش‌نواز را تولید کنید، باید طبق گامی مشخص حرکتی هارمونیک را روی آکوردهای دایره پنجم ها انجام دهید. بعضی از حرکات هارمونیک روی نمودار این دایره، در سبک‌های به‌خصوصی مانند جز بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید، این است که محدودیتی درمورد این دایره وجود نداشته و مانند ساختار زبان، کاملا انعطاف‌پذیر است. بدین معنا که با وجود داشتن اعضای محدود، محدودیتی در ساختارهایی که می‌توان با این اعضا ایجاد کرد وجود ندارد
نحوه کار با دایره پنجم ها
تئوری موسیقی ابزارهای گوناگونی ازجمله دایره پنجم ها را دراختیار آهنگسازان قرار داده است تا بتوانند بهتر از همیشه به ساخت و تولید قطعاتی ماندگار بپردازند. این‌که برای ساخت قطعات مختلف از قواعد و اصول به‌خصوصی پیروی می‌شود، به‌هیچ‌عنوان به‌معنای جلوگیری از خلاقیت آهنگساز نبوده و اصلی‌ترین موضوعی که باید در ساخت آهنگ به آن توجه داشت، خلاقیت است. پیشنهاد می‌کنیم که اگر شما نیز می‌خواهید به دنیای موسیقی وارد شده و آینده‌ای درخشان را برای خود رقم بزنید، به‌هیچ‌عنوان آموزش‌های آکادمی مهآر را از دست ندهید.
سؤالات متداول
آیا دایره پنجم‌ها برای یادگیری نحوه چینش آکوردها کافی است؟
خیر؛ برای این‌که آکوردها به بهترین شیوه ممکن در کنار یکدیگر چیده شوند، لازم است تا آهنگساز اطلاعات زیادی از زمینه کاری خود را دراختیار داشته و با کمک تمامی این اطلاعات و دانش، قطعه موسیقی موردنظرش را تولید کند.
آیا دایره پنجم‌ها تمامی گام‌های موسیقی را در بر می‌گیرد؟
خیر؛ دایره پنجم‌ها فقط گام‌های کروماتیک را پوشش می‌دهد. دسته‌ای دیگر از گام‌ها وجود دارند که با نام گام‌های دیاتونیک شناخته می‌شوند و این دایره آن‌ها را در بر نمی‌گیرد.
حفظ کردن دایره پنجم‌ها چقدر طول می‌کشد؟
دایره پنجم‌ها درواقع یک ابزار بوده و نیازی به حفظ کردن آن وجود ندارد. آهنگسازان می‌توانند با مشاهده این دایره و استفاده از تکنیک‌هایی به‌خصوص، هارمونی‌های مختلفی را به‌دست آوردند. البته حفظ کردن این دایره، می‌تواند باعث تقویت تئوری موسیقی و داشتن درکی بهتر از گام‌ها و فواصل شود.
از چه دوره‌ای نسبت به یادگیری و کار کردن با دایره پنجم‌ها اقدام کنم؟
زمانی که به میزان خوبی در تئوری موسیقی پیش رفتید و درک مناسبی از مفاهیم گام، فاصله، آکورد و… پیدا کردید، می‌توانید مطالب مرتبط با این دایره را نیز یاد گرفته و از آن‌ها استفاده کنید.
